Депрессия: ауруды шаршаудан айырып тану мен өмірге оралудың жолы

Біз кез келген көңілсіздікті немесе мұңды депрессия деп атауға әбден үйренгенбіз. Алайда нағыз депрессия – бұл әшейін көңіл-күйдің уақытша төмендеуі емес. Мидың жұмысын өзгертетін осы жай-күй эмоцияларға, ойлар мен ағзаға әсер етеді. Психотерапевт Ольга Дубынина оны қалай тануға болатынын, оның неліктен туындайтыны мен бұл жағдайда не істеу керектігін анықтауға көмектеседі.

Депрессиялық үштік

Депрессиялық үштік – бұл:

1. Көңіл-күйдің тұрақты төмендеуі.
2. Ойлау үдерістерінің баяулауы.
3. Қозғалыс белсенділігінің төмендеуі.

Егер мұндай жағдай үш аптадан артық уақытқа созылса, әрі осы тұста зейін қою, есте сақтау мен өнімділікке байланысты мәселелер қосылса, демек, бұл көмек сұраудың себебі деген сөз. Көптеген емделушілер мұны «параллельді шынайылықта өмір сүргендей», «өзімді ақымақ сезінемін» деп сипаттайды. Депрессия кезінде адам өмірге «негативті сүзгі» арқылы қарайды – тек жаман нәрселерді көреді және жақсылықты байқамайды. Бұл өзіңнің дәрменсіз екеніңді және немқұрайлық сезімдерін күшейте түседі.

Неліктен депрессия көбінесе кенет пайда болады

Таптаурындарға қарамастан, депрессияның күйзелістен кейін бірден басталуы сирек кездесетін жайт – көбіне-көп бірнеше ай өткен соң ғана. Түйткілдер шешілген, денсаулық қалпына келтірілген, бәрі тыныш… әрі дәл осы кезде адам көңілсіздікке ұшырайды. Дәрігерлер өздерінің емделушілері арасында шаршағандықты жиі бақылайды – созылмалы қатты шаршау, демалыстың болмауы, үнемі эмоциялық жүктеме. Әлбетте, бұл күш-қуатты сарқылтады және адам ағзасы іс-әрекетке деген ұмтылысты өшіріп тастайды.

Депрессия қалай сезіледі

• Ешнәрсе, тіпті, сүйікті істер мен кездесулер қуаныш сыйламайды.
• Ойын-сауық пен сапарлар жеңілдік сезіміне бөлемейді.
• Компанияның арасында көңілді адамның бетпердесін тағуға тура келеді, ал бұл одан бетер шаршатады.
• Тек қана ұйықтауды немесе жатуды қалайсыз.
• Тіпті, себезгі қабылдаудың өзі нағыз сынаққа айналады.

Кейбір науқастар жуынудың кәдімгідей физикалық тұрғыдан жағымсыз екендігін мойындайды – судың, тіпті, жанасуы да ашуды келтіреді.

Депрессияның ерте белгілері

Жалпы депрессияны ерте сатысында айырып тану өте қиын. Дегенмен дабыл белгілері баршылық:

• Тамаққа деген қызығушылықты жоғалту.
• Тәбеттің болмауы немесе қажет болған жағдайда ғана тамақтану.
• Жеңсікқұмарлықтың төмендеуі.

Неліктен депрессия пайда болады

Әдетте депрессия био-психо-әлеуметтік үлгі бойынша дамып отырады:

• Биология – генетикалық бейілділік, ми биохимиясының бұзылуы, гормондық бұзылыстар (мәселен, гипотиреоз, диабет).
• Психология – мінездің ерекшеліктері, жаман ойлар, балалық шақтың жарақаттық тәжірибесі.
• Әлеуметтік факторлар – сезімдерді құнсыздандыратын уытты орта.

Егер жақын туыстарыңыз депрессияға ұшыраған болса, ауруға шалдығу қаупі 50% жоғары болып келеді. Ал бала кездегі зорлық-зомбылық көру немесе үнемі жанжалдар атмосферасында өмір сүру тәжірибесі депрессияның пайда болу ықтималдығын 10 есе арттырады.

Әлеужелілер мен өнімділік ғұрпы қалай кедергі етеді

Әлеуметтік желілердің ленталары «мінсіз өмірге», таңертеңгі жүгіру мен әдемі таңғы астарға тола. Осының аясында өз өміріңіз – сұр реңктерде, ал шаршағандық әлсіздік болып көрінеді. Біз адамның 24/7 тәртібінде өнімді бола алмайтынын ұмытамыз. Демалыс – бұл негізгі қажеттіліктің бірі. Ұйқының қанбауы, фастфуд, жаман әдеттер мен түнге дейін телефонның экранына телміру депрессияны тек күшейте түсетіні рас.

Депрессияны қалай емдейді

Ең тиімдісі, психотерапия мен дәрігер тағайындаған дәрі-дәрмекті үйлестіру болып есептеледі. Депрессиядан өз бетімен шығу әбден мүмкін, дегенмен бұл анағұрлым ұзағырақ және қиынырақ екендігі сөзсіз. Психотерапияның міндеті – адамның хал-күйін бағаламай қабылдау мен қалыпқа келудің жолын табуға көмектесу.

Қорытынды

Адамның жетістіктері, оның жасы мен сыртқы жағдайларға қарамастан, депрессия кез келген жанға әсер етуі мүмкін. Егер адам неғұрлым ерте көмек сұраса, қайтадан дәмі, қызығушылығы мен энергиясы бар өмірге оралу мүмкіндігі де соғұрлым жоғары болмақ.