Маусымдық асқыну: аллергиямен қалай күресеміз?
Жылдың ең бір әдемі мезгілдерінің бірі – көктем – жер шарындағы халықтың 1/5 бөлігі үшін нағыз маусымдық сұмдыққа айналады. Әлбетте, бұл жерде аллергиктерді сөз етіп отырмыз. Табиғаттың қыс мезгілінен кейін қайта оянуы аллергиямен ауыратындар үшін нағыз үлкен түйткілге айналып қана қоймайды. Әрі бұл бір күнге ғана созылатын жайт емес. Осы мақалада біз дәрігер-аллерголог Элеонора Старцевамен бірге маусымдық аллергия және одан болатын зиянды төмендетудің жолы туралы әңгімелейміз.
ТАНЫС БОЛЫҢЫЗДАР: ПОЛЛИНОЗ
Сондай-ақ оны «шөп безгегі» деп атайды. Оны «тозаң тұмауы» деп те атап жатады. Әрі ол – маусымдық аллергия ретінде белгілі. Ғалымдардың пайымдауынша, Жер бетіндегі өсімдіктер әлемінің алуан түрлілігінің ішінде (гүлді өсімдіктердің ғана шамамен 400 000 түрі кездеседі екен) желмен тозаңданатын өсімдіктердің тек 100-ге жуық түрі ғана поллиноздарды тудыруы мүмкін. Дегенмен, тіпті, осылардың өзінен-ақ ғаламшардағы халықтың шамамен 20% зардап шегеді.
БҰЛ НЕ ЖӘНЕ ОЛ ҚАЙДАН ШЫҒАДЫ?
ҚАЗАҚСТАНДА ЖЫЛ САЙЫН АЛЛЕРГИКТЕР САНЫ АРТЫП КЕЛЕДІ. ОҒАН КІМ БЕЙІМ БОЛАДЫ?
Емделушілердің барлығын шартты түрде екі топқа бөлуге болады – тұқым қуалайтын аллергиясы барлар және жүре пайда болған аллергия. Бірінші жағдайда аллергиялық көріністер туған бойдан мазалауы әбден мүмкін. Ал екінші санатқа есейген жастағы адамдар жатқызылады.
«Соңғы уақытта әлдеқайда жас адамдар, соның ішінде әсіресе балалар аллергиядан зардап шеге бастады – жыл өткен сайын мегаполистерде емделушілердің нақ осы санаты ұлғайып келе жатыр. Егер бұрындары біз 1-1,5% көлеміндегі өсімді байқаған болсақ, қазіргі уақытта бұл көрсеткіш 2,5-3% дейін жетіп отыр. Ауаның ластануы, өсімдіктердің көптігі, алуан түрлі тозаңдар… Біздің айналамызда тек дала ғой – ол жерде арамшөптің түр-түрі кездеседі. Мәселен, Қазақстанда жалғыз жусанның ғана 6-8 түрі бар екен. Осының барлығы да жоғары сенсибилизацияны (сезімталдықты) береді», – дейді осы жағдай туралы аллерголог, Президент Іс басқармасы медициналық орталығының Орталық клиникалық ауруханасының жоғары санатты дәрігері Элеонора Старцева.
Поллинозды тудыратын себептердің арасында келесілерді бөліп көрсетуге болады:
• тұқымқуалаушылық
• нашар экология
• зиянды жағдайларда (химиялық, өнеркәсіптік өндірістер) жұмыс істеу
• әлсіз иммунитет
• басқа типке (тағамдық, дәрі-дәрмектік, химиялық түрге) жататын аллергия
• тыныс алу жолдарының созылмалы аурулары
• ас қорыту жүйесінің бұзылыстары/паталогиялары және дұрыс тамақтанбау
• жүктілік кезінде болған вирустық/жұқпалы аурулар
АЛЛЕРГИЯНЫ НЕ ҚОЗДЫРАДЫ?
Жалпы алғанда аллергияның ең бір күшті қоздырғышы қайың тозаңы болып есептеледі. Сонымен бірге ең мықты аллергендер – бұл қандыағаш, емен, үйеңкі, жөке ағашы, жаңғақ ағашы, жолжелкен, бақбақ, түймедақ тозаңдары. Сондай-ақ шамшат, сауырағаш, жеміс-жидек ағаштары, жүзіммен абай болу керек. Арамшөптерге келер болсақ, бұл – ойраншөп, көкпек, жусан. Ал астық тұқымдастардан – қарабидай, арпа, сұлы, бидай, боз, бидайық.
Сонымен қатар тамақ пен мұрынға арналған антисептикалық спрейлерді тұрақты түрде қолданып отыру аллергияның қалыптасуына әсер етуі бек мүмкін – олар адам үшін қажетті микрофлораны бұзады.
АЛЛЕРГИЯ КЕЗІНДЕ НЕ ІСТЕУ КЕРЕК?
Тозаңның салдарынан болатын мұрынның ағуы нағыз «шөп безгегіне» (бронх демікпесі – деп оқи беріңіздер) айналуы бек мүмкін. Сондықтан маманның көмегіне дер кезінде жүгінген өте маңызды. Аллергия, сірә, өмірлік үкім де шығар (одан толықтай құтылу іс жүзінде мүмкін емес), дегенмен оған шалдыққан күннің өзінде де өз өміріңізді анағұрлым жайлы және жағымды ету әбден болады.
«Қазірде керемет заманауи емдеу тәсілдері баршылық, солардың арқасында науқастарда өте ұзақ мерзімге – 10 жылдан бастап 20 жылға дейін созылатын ремиссия басталатыны хақ. Ең бастысы – бұл жерде дұрыс таңдалған емдеу курсы мен әрбір емделушімен жеке жұмыс істеу болып келеді. Ғаламторда алуан түрлі антигистаминдік дәрі-дәрмектер, мұрынға арналған әр алуан спрейлер ұсынылып отырады, әрі адамдар дәрігердің кеңесіне жүгінбестен, оларды сатып алып жатады. Алайда емделушінің жеке өзін де ескерген маңызды: ол шалдыққан аллергияның түрі қандай, басқа қай аурулары бар және өзгеде факторлар деген секілді жайттар. Бәрін қатарынан сатып ала беруге болмайды», – деп ескертеді аллерголог Элеонора Старцева.
Аударған: Рита Сәрсенова