Радикалды диеталар тіс денсаулығына қалай әсер етеді

Біздің ағзамыз — нағыз күрделі машина. Не жейтініміз бен оны қаншалықты жиі тұтынатынымыз жалпы денсаулықтың жағдайына, соның ішінде тіс пен қызыл иек денсаулығына ықпал ете алады. Тіс дәрігері Сергей Винокуров радикалды диеталардың тісті қалай бұзатыны мен неліктен ауыз қуысы да бұлшықеттер секілді жаттығуды қажет ететіні туралы Лайқос жобасымен бөлісті.

Смузи және басқа да «ішілетін» диетеларға деген сән

Арықтау мақсатында адамдар көбінесе қатаң диеталарға отырады, әрі ондағы тамақ үлесінің басым бөлігі смузи немесе төмен калориялы сұйық тағамдардан құралады. Осының барлығы да бірқатар жанама әсерлерді тудырады. Жалпы бүкіл ағзаға болатын жағымсыз әсерден басқа, бұл тіс пен ауыз қуысына да ықпал етеді. Бірінші кезекте парадонт – тістің айналасындағы және оның сүйекке бекітілуін қамтамасыз ететін тіндер нашарлай түседі. Бұл жүйе үшін тамақты белсенді түрде шайнау аса маңызды, өйткені бұл қан айналымын жақсартады және тісті қатайта отырып, парадонтқа уқалау ретінде әсер етеді. Біз қатты тамақты шайнаған кезімізде болатын үйкелістің арқасында тістің өзін-өзі тазалау үдерісі болып жатады. Сонымен бірге диетология ілімінде де ағзаға тек қана ұсақталған және сұйық тамақ түскен жағдайда мұның қаншалықты зиянды екендігі белгілі.

Адамдар сұйық диеталарды ұстанғанда және шайнауды тоқтатқан кезде, тіс, жақ және байламдар өзінің толық көлемінде жұмыс істемейді. Осының салдарынан ауыз қуысы мен тамақтанудың тұтас жүйесі де нашарлайды. Естеріңізге сала кетсем, шайнау кезінде асқазан сөлі мен сілекей бөлінеді, әрі олар тіс пен ағзадағы қалған мүшелерді де ылғалдандырады. Ал егер біз шайнау үдерісін аттап өтіп, смузилерді ғана ішетін болсақ, ешнәрсе де бөлініп үлгермейтіні анық. Дұрыс тамақтану қағидатына сәйкес, адам тамақты жұтудан бұрын 30 шайнау қимылын жасауы тиіс. Сондай-ақ тіске түсетін жүктеме біркелкі таралуы мақсатында оң жақпен де, сол жақпен де кезек-кезек шайнау керек.

Диеталар – бұл тістің дұшпандары

Диеталар кенет арықтау үшін өте тиімді болуы мүмкін, алайда бұл денсаулық үшін аса зиянды болып саналады. Қоректік заттардың жеткіліксіздігі адам ағзасындағы дәрумендер мен минералдардың тапшылығына әкеліп соқтыруы ықтимал. Мәселен, Д дәрумені және кальцийдің жетіспеушілігі тіс кіреукесін әлсіретіп жіберуі мен тіс жегінің пайда болу қаупін арттыруы бек мүмкін. С дәрумені қан тамырлары мен қызыл иек денсаулығы үшін өте маңызды.

Егер сіздің тамақтану үлесіңізде қоректік заттар жетіспейтін болса, онда ауыз қуысының тіндеріне инекцияларға төтеп беру қиынға соғады, ал бұл өз кезегінде қызыл иектің ауруларына апарады. Көбіне-көп осының салдары тістен айырылып қалуға әкеліп соқтырады. Сонымен қатар көптеген ғалымдар адамдардың кез келген дерті олардың нашар тамақтануына байланысты әлдеқайда жылдам дамитынына сенімді.

Тіс үшін зиянды өнімдер

Қант. Егер құрамында қант мөлшері жоғары келетін азық-түлік түрлері мен сусындарды тым көп тұтынып жүрсеңіз, сіз тіс жегінің даму қаупіне бейім болуыңыз ықтимал. Ол қанттың тіс өңезімен әрекеттескен кезде, әрі тіс кіреукесін ерітіп, және де оның бұзылуына септігін тигізе отырып, тістерге зақым келтіретін қышқылды түзгенде пайда болады.

Жылдам көмірсулар (фастфуд, чипстер, ақ нан, мюсли). Бұл тағамдар ұзақ уақыт бойы ауыздың ішінде болады. Олардың қатарына соруға болатын кәмпиттерді, чупа-чупстарды да жатқызады, яғни, ұзақ сорылатын және ауызда көп уақыт болатын нәрселер. Мұның барлығы да тістің үстіне жабысады.

Темекі тарту. Атап айтқанда, тіске темекінің жану температурасы жағымсыз әсер етеді. Қазіргі уақытта түтін шығармайтын балама нұсқалар – хиттерлер бар, олардың көмегімен зиянды төмендетуге болады. Темекі тартудағы ең залалды нәрсе – бұл жану үдерісі болып саналады, себебі ол ауыз қуысының pH деңгейін бұзады, ал шылымды ішке тарқан сәтте қызыл иек пен тістерге баратын тамырлар кенет тарылады. Осылайша тістің қанмен қамтамасыз етілуі бұзылады. Қан жеткілікті мөлшерде жеткізілмейтін кез келген мүше бірте-бірте жойылады. Нәтижесінде қызыл иек ақырындап жансызданады, көлемі жағынан азаяды, тістің тамыры жалаңаштанады. Бұл қайтарымсыз үдеріс, сол себептен жаман әдеттен бас тартқан абзал.

Қышқыл тағамдар. Смузи, цитрус шырындары – мұның бәрі де қышқылдар. Тіс кіреукесі қышқылдардың әсерінен анағұрлым жұмсақ және тіс жегісіне айтарлықтай бейім болады. Қышқыл өнімдер, мәселен, цитрустар мен қызанақтар да тіс кіреукесіне зиянды ықпал етуі мүмкін. Оларды бөлек емес, басқа азық-түлік түрлерімен бірге жеуді ұсынамын.

Жемісқақ. Мейіз, кептірілген інжір, құрма және басқа жемістер кептіру үдерісінің салдарынан әлдеқайда қышқыл бола түседі де, тістерге жабысады.

Тіске түсетін жүктеме

Адам ағзасының кез келген жүйесі қалыпты жұмыс істеуі үшін жүктемені қажет етеді. Тіс пен қызыл иек те дәл солай қызмет жасайды. Адамдардың көбі қатты тамақты шайнаудан қорқады. Олар тіс қажалады немесе пломбаларға зиян келтіріледі деп санайды. Иә, тіс қажалады, алайда ет немесе кез келген басқа қалыпты тағамдарды шайнаудан емес. Егер сіз үнемі жаңғақты шағып немесе сүйек мүжіп отырсаңыз, онда, әрине, бұл зиян тигізетіні шүбәсіз. Тіс қажетті жүктемені алуы тиіс, әрі сол жүктемеге шамасы келуі керек. Ет, алма – тіс үшін салауатты жүктеме, ал жаңғақ пен сүйек – бұл шектен шығу.

Көрнекі болу үшін балалардың мысалында айтып берейін. Егер бала аз шайнайтын болса, онда оның жақ өсімінің баяулауы байқалады. Оның сүйектері жеткілікті деңгейде өспейді, әрі байламдар дамымайды.

Соңғы онжылдықтарда біз ақыл тістер түйткіліне тап болып отырмыз. Қазір олар адамның аузына сыймайды: дұрыс орналаспаған, бұрыс жаққа қарай өскен және т.б. мәселелер кездеседі. Тіс өлшемі бұрынғы заманнан өзгермеген, ал жақ сүйектер айтарлықтай кішірейе түсті. Осының салдарынан әртүрлі қабынулар басталады. Бұл жақ сүйектерінің дамуы мен шайнауға тікелей байланысты болып келеді. Шайнау жүктемесі міндетті түрде болуы керек. Бұлшықеттердің жұмысы барлық байламдардың жұмыс істеуіне септігін тигізеді. Бұл табиғат тұрғысынан осылай ойластырылған.

Кез келген қатаң диета – бұл адам ағзасы үшін нағыз стресс. Ал стресс кезінде адам тістерін қысып, дір-дір етіп, сақылдатады… Осының барлығы да ауыз қуысы мен тіске зиянды әсер етеді. Төмен көмірсулар және ақуызы мол диеталар рН деңгейін өзгертеді, қышқылдықты арттырады және тіс жегісінің пайда болуына әкеліп соқтырады.

Қорытынды

Сіздің не жейтініңіз ғана емес, сонымен бірге қашан жейтініңіз де тістің денсаулығына ықпал етуі әбден мүмкін. Ас қабылдау үлесінің бір бөлігі ретінде желінген тамақ күні бойы сан рет әлденіп алуға қарағанда тістерге анағұрлым аз зиян келтіреді, өйткені тамақтанған кезде сілекей көбірек бөлінеді. Сілекей тамақты ауыздан шаюға көмектеседі және тіске зиян келтіруі және тіс жегісін тудыруы мүмкін қышқылдардың әсерін азайтады.

Тістің сау болуы үшін суды көбірек ішіңіз, азық-түліктің негізгі бес тобының әрқайсысына жататын алуан түрлі өнімдерді жегеніңіз абзал: тұтас дәнділер, қышқылды емес жемістер, көкөністер, майсыз сиыр еті, терісі алынған құс еті және балық секілді ақуыз көздері, үрмебұршақ, бұршақ және басқа да бұршақ тұқымдастар, әрі кальцийге бай сүт және ашымалы сүт өнімдері. Жеңіл-желпі тамақтануды шектегеніңіз жөн.