Неліктен адамдардың көбі өз жұмысын мағынасыз деп санайды
Адамдардың көбі мына бір жайтты мойындап отыр: олардың жұмысы қанағаттану сезімін бермейді және, тіпті, мағынасыз болып көрінеді. Бұл феноменді антрополог Дэвид Гребер өзінің «Мағынасыз жұмыс: теория» атты кітабында егжей-тегжейлі баяндап шықты. Бұл құбылыстың мәні неде және оны жеңудің жолы қандай? Лайқос жауап береді.
Bullshit Jobs дегеніміз не
2013 жылы Гребер Bullshit Jobs («мағынасыз жұмыс») терминін енгізген еді, бұл шын мәнісінде ешқандай пайда әкелмейтін кәсіптерді белгілеу мақсатында жасалған. Мәселен, көмекшілердің көмекшілері, шексіз-шетсіз үйлестірушілер немесе басқа менеджерлерді бақылап отыратын менеджерлер. Мұндай лауазымдар жұмыспен қамтылғандықтың иллюзиясын елестетеді, дегенмен қызметкерлер өздерін көбінесе жасап жүрген жұмысы ешнәрсені де өзгертпейтін үлкен жүйенің бұрандасы ретінде сезінеді.
Мұндай жұмыс орындар қайдан пайда болады
Түкке тұрғысыз еңбек үшін адамдарға ақша төлеудің керегі не? Гребердің пікірінше, осының басты себебі – бұл орасан зор бюрократия мен компаниялар және мемлекеттік құрылымдардың анағұрлым жұмысбасты болып көрінуге деген ұмтылысында жатыр. Нәтижесінде қажет секілді көрінетін, алайда шын мәнісінде ешқандай пайдасын тигізбейтін жасанды лауазымдар пайда болып жатады. Еңбектің шынайы құндылығы – көмектесу және мағыналы дүниелерді жасау – екінші орынға ығыстырылды.
Бұл адамдарға қалай әсер етеді
Осының салдарынан миллиондаған адамдар күніне 8-10 сағат бойы бос болып көрінетін істермен айналысып отырады. Істеп жатқан ісіңіз бен шынымен қажет нәрселер арасындағы осындай үзілім нағыз қанағатсыздық сезімін тудырады. Бір жағынан қарағанда, қоғам былай дейді: жұмыс – бұл басты жайт. Екінші жағынан, адам еңбегінің ешнәрсені де өзгертпейтінін көреді. Мұндай диссонанс шаршағандық, апатия мен өз-өзіңе деген сенімді жоғалтуға апарып соқтырады.
Неліктен бұл әрқайсымызға қатысты
Жұмыс табыстың басты көрсеткіші болып саналатын әлемде аталмыш сезімдер жеке, әрі әлеуметтік негіздерге нұқсан келтіреді. Гребер жұмысты аясы тар мақсат ретінде қабылдауды тоқтату қажет деп есептеген. Адамға оның еңбегі шынымен керек екендігін түсіну – яғни, ол үшін өзінің басқаларға көмектесіп жатқанын немесе әлемді біршама жақсартып отырғанын ұғыну маңызды. Ал осы нәрселер болмаса, бар мағына мен өзіндік маңыздылық сезімі бұзылады.
Мұны өзгертуге бола ма?
Алғашқы қадам – көптеген қызметтердің мағынасыз екендігін шын мойындаған абзал. Кез келген кеңселік жұмыстың мәнділігі туралы дақпыртты қолдағанның орнына, мұны ашық талқылау аса маңызды. Екінші қадам – біздің не нәрсені құнды жұмыс деп санайтынымызды қайта қараған дұрыс. Жасанды лауазымдарды жасап шығаруды тоқтату қажет және адамдардың шын мәнінде көмектесетін салаларды көбірек қолдағаны жөн, соның ішінде – білім беру, еріктілік, шығармашылық.
Қорытынды
Мұның барлығы да келесі адал сұрақтан басталады: өзімнің өмір сүріп жатқанымды сезіну үшін не істеуді қалаймын? Өйткені жұмыстың маңызы – тек лауазымдар мен жалақыға ғана байланысты емес, сонымен бірге қомақты, шабыт сыйлайтын және шынайы нәрсенің бір бөлшегі болуда жатыр.