Жоғары қысым: денсаулығыңызға қалай көмектесе аласыз

Аптап ыстық, стресс, шамадан тыс жүктеме кезінде немесе күннің құбылуынан, тіпті, осыған дейін денсаулығына шағымы мүлдем болмағандарда да күретамырлық қысым артуы әбден мүмкін. Жоғары қысым көбінесе «әшейін бас ауруы» деп қабылданады, шаршағандық немесе адамның жас шамасымен байланыстырылады, дегенмен қазір бұл ауру жасарып келеді.

Мұның басты себебі неде және түйткілді уақтылы айырып танудың жолы қандай, Лайқос осының барлығын дәрігер-кардиолог әрі нутрициолог Екатерина Пушилинадан сұрастырды.

Гипертония дегеніміз не және қысым қалай жұмыс істейді?

Күллі әлем бойынша 30 бен 79 жас аралығындағы шамамен 1,28 миллиард ересек адам гипертонияға шалдыққан деп есептеледі, сонымен бірге олардың үштен екі бөлігі табыс деңгейі төмен және орташа болып келетін елдерде өмір сүреді. Сондықтан оны «үнсіз жан алушы» деп атайтыны бекер емес. Гипертония – бұл күретамырлық қысымның ≥140/90 мм сын.бағ. көрсеткішітеріне дейін тұрақты жоғарылауы.

Бұл қалай жүріп жататынын анықтайық.

Күретамырлық қысым – бұл жүрек айдайтын қанның тамыр қабырғаларына деген қысым күші. Ол сорғы іспетті, яғни, мықты және нақты жұмыс істейді. Егер тамырлардың иілгіштігі төмендесе, жүрек өз қызметін артық жүктемемен атқара бастайды. Егер бүйрек пен бауыр жұмысын нашар істей бастаса, адам ағзасында артық сұйықтық жиналады да, гормондар тепе-теңдігі бұзылады. Осының бәрі артериялық қысымның көтерілуіне әкеліп соқтыруы ықтимал.

Жоғары қысымның кеңінен таралған себептері келесідей:

• тамырлардың тарылуы немесе иілгіштігінен айырылуы
• жүрек патологиялары (мәселен, қақпақшалар ақауы)
• бүйрек пен бауыр дисфункциялары
• гормонды өзгерістер
• созылмалы стресс пен қалжырау
• артық салмақ

Неліктен жоғары қысым қауіпті

Гипертонияны кейде шындап қабылдамайды. Дегенмен жоғары қысым бірден жүрекке, тамырларға, бүйрек пен миға әсер етеді. Осылайша ағза барлығы нашар екендігі жайында белгі беріп тұрады.

Жоғары қасым – бұл бас ауруы, бас айналу, құлақтың шуылдауы, көздің бұлдырауы, ентігу. Шыны керек, кейде адам мүлдем ешнәрсені де сезбеуі мүмкін. Нақ осы жайт гипертонияны ерекше «зұлым» етеді: оның ағымы ұзақ уақыт бойы тыныш, әрі байқаусыз болып, ал содан кейін кенет инсульт, инфаркт немесе басқа да күрделі салдарға апаруы ықтимал.

Қауіп тобына кімдер кіреді?

• жас шамасы (жасы 55 асқан ер адамдар мен 65 асқан әйелдер)
• темекі тарту мен алкоголь
• холестерин мен несеп қышқылының жоғары деңгейі
• артық салмақ
• жүріс-тұрысы аз өмір салты
• қандағы жоғары қант деңгейі (диабет алды жағдай)
• ата-аналардағы гипертония балаларға беріледі
• ерте климакс
• стресс, ұйқының қанбауы
• тыныш жағдайдағы тамыр соғуының жоғары жиілігі (минутына 80 реттен артық)

Гипертонияны қалай анықтауға болады?

Біріншісі әрі бастысы – қысымды өлшей бастау. Мұны үйде отырып, күніне 2-3 рет, тонометрдің көмегімен жасауға болады. Егер көрсеткіштер тұрақты түрде 140/90 жоғары болса, дәрігерге барғаныңыз абзал.

Клиникада белгілі бір талдауларға қосымша жолдама беруі мүмкін (қандағы қант деңгейі), УДЗ (жүрек, тамырлар, бүйрек), ЭКГ.

Гипертонияны емдеуге бола ма?

Ерте сатыларында – иә болады, әсіресе, оның себебі ұстанған өмір салтына байланысты болған жағдайда. Дәрігерлер әрдайым дәрі-дәрмексіз, қарапайым әдіс-тәсілдерден бастайды.

Диета

• Тұзды азырақ тұтыну – оның мөлшері күніне 5 грамнан артық болмауы тиіс (бұл шамамен бір шай қасық). Тұз суды «бөгеп» тұрады, әрі қысым арта түседі.
• Майлы және қуырылған тағамдарды азайту – соның ішінде әсіресе шұжықтар, фастфуд, ысталған өнімдер.
• Көкөністер, көк шөп, жидектер мен балықты көбірек тұтыну – олар тамырларға көмектеседі және жүрек денсаулығын нығайтады.

Салмақты төмендету

Артық салмақ – бұл жүрек пен тамырларға деген қосымша жүктеме. Егер, тіпті, дене массасынан небәрі 5-10% салмақ тасталса да, қысым төмендей түседі.

Толыққанды ұйқы (8 сағат)

Ұйықтаған кезде адам ағзасы қалпына келтіріледі. Егер аз немесе нашар ұйықтасаңыз, стресс гормондарының деңгейі жоғарылайды – ал онымен бірге қысым да арта түседі.

Темекі шегу мен алкогольден бас тарту

Шылым тарту мен алкоголь – ең қауіпті факторлардың бірі. Уытты заттектер қысымды бірнеше минуттың ішінде-ақ арттырады және қан тамырларының қабырғаларын зақымдайды. Бұл холестерин түйіншектерінің түзілуін жылдамдатады және атеросклерозға әкеліп соқтырады. Алкоголь, әсіресе, тұрақты тұтынылған жағдайда, бүлдіргіш әсер етеді: этанол күйзеліс гормоны картизолдың шығарылуын тудырады, осылайша созылмалы қабыну мен гипертонияның дамуы қоздырылып, қан тамырларының жұмысы бұзылады.

Жүрек пен қан тамырлары үшін зиянды өнімдер

Сіз ас үлесіңіздің жүрек пен қан тамырлары денсаулығына қалай әсер ететіні туралы ойланып көрдіңіз бе?…

https://laikos.kz/kz/densaulyq-bojynsha-kz/zhurek-pen-qan-tamyrlary-ushin-ziyandy-onimder/

Алкоголь мен темекі шегудің қаупі олардың тәуелді әдеттер екендігінде жатыр – мұның артында химия, биология, психология мен әлеуметтік ортадан тұратын күрделі коктейль тұр. Бұл жаман әдеттерден бірден әрі жалғыздан бас тарту оңайға соқпайтыны рас. Дегенмен кішкентай қадамдардан бастаған абзал: мәселен, алкоголь жайлы сөз етсек, онда жеңілірек сусындарды таңдау, анағұрлым сирек ішу немесе тұтынылатын мөлшерді, ең болмағанда, екі есе азайтуға болады. Ал темекі тартуға байланысты айтар болсақ, оның жиілігін төмендету мен хиттерлерді қарастыру мүмкіндігі бар: мұнда табиғи темекі қоданылады, алайда ол жанбайды, тек қана қыздырылады, әрі дәстүрлі темекі секілді 6000 астам уытты заттектерді бөлмейді. Есіңізде болсын: ДДСҰ мәліметтері бойынша темекіні алғашқы талпыныстан тастау адамдардың небәрі 4-7% қолынан келеді екен, сондықтан бірте-бірте қысқарту – денсаулықты нығайтуға қарай жасалған маңызды қадам болып саналады.

Қаперіңізден шығармаңыз: ешбір алмастыру басты нәрсені жоққа шығара алмайды – жаман әдеттерден шын мәнісінде толықтай бас тарту ғана денсаулыққа пайдасын тигізеді. Жоғары қысым – бұл өз пайдаңызға таңдау жасауды қажет ететін сәт. Бәлкім, ол оңай болмайтын шығар, дегенмен ең дұрыс екендігі шүбәсіз.

Тұрақты серуендер, бірқалыпты физикалық жүктеме

Міндетті түрде марафондарға қатысудың қажеті жоқ – күніне 30-40 минут бойы қарапайым жаяу жүру, йога, жүзумен айналысу, велосипед тебу жарамды болмақ. Бастысы – тұрақты түрде қозғалып жүрген маңызды. Бұл қан айналымын жақсартады және қысымды төмендетеді.

Стресс пен мазасыздық деңгейін бақылау

Созылмалы стресс – қысым секірістерінің жиі кездесетін себебі. Тыныс алу практикалары, босаңсытатын хобби түрлері, психотерапия, табиғат аясында серуендеу аса пайдалы. Кей кездері әшейін ғана үзіліс жасай білу мен мойныңызға тым көп міндет артпаудың өзі де жеткілікті.

Егер бұл аздық етсе, дәрігер қысым (120/80 дейін) мен тамыр соғуын (минутына 60-80 рет) қалыпқа келтіру үшін белгілі бір дәрілерді тағайындауы мүмкін.

Қорытынды

Жоғары қысым – бұл үкім емес, бұл ағзаның елемеуге болмайтын белгісі. Дәрігерлер жиі айтады: көп нәрсе гендерден гөрі ұстанып жүрген әдеттерге айтарлықтай байланысты болады. Әрі неғұрлым ерте әрекет ете бастасаңыз, денсаулық, күш-қуат пен өмірдің сапасын ұзақ жылдарға дейін сақтап қалу мүмкіндігі де соғұрлым жоғары.