Кейінге қалдырылған өмір: «кейін» «қазіргіні» жалмайды

Сіз өзіңіздің «Міне, кішкене ақша жинап алайын, сонда…» немесе «Дүйсенбіден бастап шынайы өмір сүріп бастаймын» деген секілді ой үстінде жүргеніңізді байқап па едіңіз? Егер иә десеңіз, клубқа қош келдіңіз! Бұл жалқаулық та емес, мотивацияның жеткіліксіздігі де емес. Кейінге қалдырылған өмір синдромы – бұл миллиондаған адам түсетін нағыз тұзақтың өзі.

Лайқос психолог әрі гештальт-терапевт Әсел Дұрбаевадан өмірді ертеңге қалдыруды тоқтатудың жолы туралы сұрастырды.

Кейінге қалдырылған өмір синдромы дегеніміз не

Бұл терминді Солтүстік тұрғындарының психологиясын зерттейтін ғылым докторы Владимир Серкин енгізген еді. Адамдар жылдар бойы көшіп кету, жаңа жұмыс табу, мінсіз жұбын кездестіруді күтумен өмір сүреді. Қазіргі өмірі дайындыққа айналады.

Мұны қалай тануға болады?

Сіз өмір сүріп жатқан сияқтысыз, алайда ешнәрсе де қуаныш сыйламайды. Пәтер – арманыңыздағыдай емес, жұмыс – уақытша, қарым-қатынастар – «әзірге бола тұрсын». Сіз өзіңізге «шынайы» өмір сүріп бастаймын… бірақ кейін деп уәде бересіз. Алайда шынайы өмір әлдеқашан басталып кеткен – «барымен базар» демекші. Ал әрбір күтумен өткен күніңіз сізді қазіргі өмірден алыстатады.

Бұл дұрыс жоспарлаудан несімен ерекшеленеді

Адам осындай синдромға тап болған кезде ешқандай әрекет жасамайды. Ол тек болашақ туралы армандайды да, алайда оған қарай тіптен қадам баспайды. Не болмаса бар күшін салады, дегенмен мұны жеткіліксіз деп санайды.

Дұрыс жоспарлауда қозғалыс бар. Адам өзінің мақсаттарын түсінеді, ресурстарын жете бағалайды және, тіпті, барлығы мінсіз болмаған күнде де әрекет ете бастайды.

Мұндағы қорқыныш неде?

Кейінге қалдырылған өмір синдромының негізінде қорқыныш жатыр, соның ішінде жетістікке жету қорқынышы да бар, өйткені оның артында жаңа үміттер, жауапкершілік пен өзгерістер тұруы мүмкін. Бұл қалыпты нәрсе. Айта кетсек, кез келген адамның бойында міндетті түрде тұрақтылық пен болжамдыққа деген ұмтылыс болады. Ағза кез келген өзгерісті, тіпті, жақсы өзгерістің өзін қауіп ретінде қабылдауы ықтимал.

Ал жаман әдеттердің қатысы қандай?

«Демалыстан кейін жаңа өмірді бастаймын». «Дүйсенбіден бастап тек қана дұрыс тамақтану, жүгіру және медитация жасау». Таныс жағдай ма? Бұл игі ниетпен бүркемеленген кейінге қалдырылған өмірдің классикалық мысалдары. Ал жаман әдеттер көбінесе босаңсудың емес, кейінге қалдырудың жораларына айналады.

Осында тағы бір кеңінен таралған тұзақ түрін қосайық: «бәрі немесе ештеңе емес» қағидаты бойынша ойлау. Мен марафондарда жүгіретін, қарақұмықты ғана жейтін, қантқа қол тигізбейтін салауатты өмір салтынының супер жақтаушысы боламын, не болмаса бұл ойым орындалмаған жағдайда бір кештің ішінде тұтастай торт та желінсін, темекіден кейін темекі де кете берсін. Салауатты өмір салты – бұл үдеріс. Ол кішкентай қадамдардан бастау алады: пайдалы таңғы ас, серуен, қант мөлшерін қысқарту. Егер, тіпті, барлығы бірден қолыңыздан келмесе, бұл мүлдем қорқынышты емес. Ең бастысы, ыңғайлы сәтті күту емес, алға қарай жылжу. Сондай-ақ әрбір жасаған қадамыңыз үшін өзіңізді міндетті түрде мақтап отырыңыз.

Салдары

Психика шаршайды. Осы тұста шаршағандық, ұдайы қанағатсыздық сезімі, депрессия, аурулар пайда болуы мүмкін. Табиғатты алдай алмайсыз: егер сіз өз өміріңізді қолға алмасаңыз, денеңіз мұны сезеді.

«Осында және қазір» сәтіне оралудың жолы қандай?

• Тоқтаңыз да, өзіңізден былай деп сұраңыз: «Дәл қазір нені сезіп тұрмын?». Бұл уайым, қуаныш, үрей, жеңілдік, ашушаңдық болуы мүмкін. Эмоцияларды байқау мен оларды атауды үйреніңіз.
• Дене практикалары (би, йога, тыныс алу).
• Психологпен жұмыс: осылайша қай жерде іркілгеніңізді анықтап, алға қарай байқап қозғалуды бастауға болады.
• Күніңізді шағын тапсырмалар бойынша жоспарлаңыз және орындалуын трекер арқылы қадағалаңыз. Бұл, тіпті, ешнәрсе өзгермегендей болып көрінген жағдайда да, қаншама жасап үлгергеніңізді көрудің қарапайым тәсілі.
• 5-4-3-2-1 практикасын байқап көріңіз: 5 затты көресіз, 4 затты ұстап сезесіз, 3 дыбысты естисіз, 2 иісті сезесіз және 1 дәмді татып көресіз.

Қорытынды

Кейінге қалдырылған өмір синдромы – бұл мінез-құлық үлгісі, ал мінез-құлықты өзгертуге әбден болады. Біз көбінесе «қолайлы сәтті» күтіп отырамыз, ал ол келмей қалуы да бек мүмкін. Өзгерістер үшін ең ыңғайлы сәт – дәл қазір болып тұр.